Autun, stad van de Romeinen - zuidbourgogne (2024)

Gelegen in de heuvels van de Morvan was Augustodunum een van de belangrijkste steden van Gallië, de stad die wij kennen als Autun,
hde stad is een van de oudste steden van de Bourgogne..

Wat vind je in deze stad nog veel terug van het oude Romeinse Rijk;
de stadspoorten, stadsmuren, een theater, de tempel van Janus, alles in deze stad ademt historie.

Vanuit de verte zie je de indrukwekkende kathedraal Saint-Lazare liggen.

En dan is er ook nog de mysterieuze ‘pierre de Couhard’ die zijn geheim maar niet wil prijsgeven…
Voor het bezichtigen van Autun heb je minstens een dag nodig.

Keizer Augustus, die leeft van 63 voor tot 14 na Christus,is waarschijnlijk het meest bekend van de woorden “en het geschiedde in de dagen van keizer Augustus…
Deze keizer wil in Gallië een stad bouwen die de roem en de macht van Rome zou uitdragen. De stad moet een tegenwicht worden voor de Gallische hoofdstad Bibracte.Augustus kiest een plek uit ten oosten van Bibracteop een strategisch kruispunt van wegen en de rivier Arroux (een zijrivier van de Loire).
De keizer noemt de stad naar zichzelf: Augustodunum. Deze stad moetde Gallische stad Bibracte gaan overtreffen en zou na na Lugdunum (Lyon) de tweede stad van de Romeinse provincie Gallia worden.
Bibracte is destijds de hoofdstad van de Aedui, een Keltische stam in Gallië.

De stad komt te liggen aan de Via Agrippa, van Lyon naar Boulogne. Deze route is een deel van het netwerk van Romeinse wegen in Gallië, aangelegd door Marcus Vipsanius Agrippa.

De nieuwe stad aan de andere kant van de vallei, groeit snel en krijgt verdedigingswerken van zes kilometer lengte, voorzien van 54 torens en vier poorten aan de uiteinden van de twee hoofdstraten, de cardo maximus en de decumanus maximus.

In het Romeins stadsplan is de cardo maximus de belangrijkste noord-zuidweg van een stad en de decumanuseen weg die van oost naar west loopt. Twee wegen die elkaar loodrecht kruisen.

Twee van de vier stadspoorten, de Porte d’Arroux en de Porte Saint André zijn, net als grote delen van de stadsmuur, goed bewaard gebleven en staan nog fier overeind.

Het oudste geschrift dat we kennen over de Gallo-Romeinse stad komt van de Romeinse historicus en filosoof Tacitus die in 115 schrijft over Augustodonum.

Augustodonum ligt heel strategisch aan de route tussen Marseille en Boulonge en heeft daarmee een verbinding met de Atlantische Oceaan. Zowel voor de handel als in strategisch opzicht is dit van groot belang.

Als je de omtrek van Augustodunum over de kaart van het hedendaagse Autun projecteert, zie je hoe groot de toenmalige stad was.

Augustodonum wordt zo’n aantrekkelijke stad, dat ook de Galliërs er na verloop van tijd heen trekken, en Bibracte raakt steeds meer verlaten.

Het Amphitheater aan de Rue de la Maladière isgebouwd rond 70 na Christus en gelegen ten oosten van de oude stad. Ooit was het bedoeld voor dramatische uitvoeringen. Met een diameter van 148 meter is het waarschijnlijk het op één na grootste theater van de Romeinse wereld en bood het plaats aan 20.000 toeschouwers.
Het theater is klassiek van stijl met tribunes die door stenen trappen in drie halfronde rijen verdeeld zijn. De bouwers hebben handig gebruikt gemaakt van de natuurlijke hellingen in het landschap.Een muur van 30 meter hoog omsloot het theater achter het podium.

Aan dit theater kunnen we de rijkdom en de importantie van de stad in Romeinse tijd aflezen.

Buiten het huidige Autun (Rue du Faubourg Saint-Andoche)lag in de Romeinse tijd de wijk een culturele wijkLa Genetoye. Het grootste overblijfsel van dit stadsdeel is de tempel van Janus. Waarschijnlijk is deze tempel in de 1e eeuw gebouwd, het is echter nog onbekend welke god in hier vereerd werd.

Slechts twee kanten van de tempel zijn overeind gebleven. Toch geven zij een goede indruk van hoe het geweest moet zijn.

Maar was het wel een tempel? Ook dat weten we niet zeker. De muren die nog overeind staan doen vermoeden dat het een heiligdom was, maar historici zijn het er nog niet echt over eens wat precies de functie van het gebouw was. En als het al een tempel was, dan was deze zeker niet gewijd aan de god Janus, die naam is pas veel later toegevoegd.

Iets verderop aan het kleine weggetje richting de ruïne werd in de jaren ’70 de fundering van een ander theater uit de Romeinse tijd ontdekt. Bij de tempel staan fotoborden met interessante uitleg over deze opgravingen.

In onderstaand filmpje krijg je uitleg over achtergronden en geschiedenis van de tempel van Janus. Het filmpje is in het Frans.

In de tweede eeuw vestigen de eerste christenen zich in Autun. Het ging om de heiligen Marcellus en Valerianus. De Romeinen voeren in die tijd systematische vervolgingen van christenen uit. Voor de Romeinen zijn de christenen een bedreiging voor hun Rijk. Marcellus en Valerianus worden in het jaar 179 gemarteld en gedood in Tournus.

Na de ineenstorting van het Romeinse Rijk blijft Autun een belangrijke stad. Vanuit de katholieke kerk wordt het in de vierde eeuw eenbisschopsstad. Rheticius van Autun was de eerste bisschop van deze stad.
De bisschop van Autun bleef tot op de dag van vandaag een belangrijke plaats in de kerkgeschiedenis innemen.

Autun is in de hele Middeleeuwen een belangrijk bisdom en machtig voor Bourgondië. Het omvatte behalve Autun ook de steden Beaune, Avallon en de oude provincie Auxois.

Na de derde eeuw raakt de stad in verval, er zijn te veel oorlogen om overeind te blijven. Onder andere de Saracenen en de Franken hebben het op de stad voorzien en Autun lijdt onder de vele verwoestingen en plunderingen.

In deachtste eeuw is Autun de meest oostelijke stad die de Arabieren/de Moren veroveren in hun veldtocht door Europa. De Arabische gouverneur Anbasa is er in 725 door hardnekkig verzet van de inwoners niet in geslaagd Carcassonne te veroveren. Woedend trekt hij door naar het noorden. Waar hij Autun belegert en plundert. Het is een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Autun. De verovering heeft maar korte tijd geduurd.

Ook door de opkomst van andere grote steden als Chalon-sur-Saône en Dijon neemt de invloed van Autun in de loop der eeuwen af.

In de Middeleeuwen, in de 11e eeuw komt Autun weer op als stad van betekenis,Autun wordt weer een welvarende en invloedrijke stad. Het wordt in deze tijd een religieus centrum met een eigen kathedraal, de Saint-Nazaire. Door de reliken van de heilige Lazarus, die uit Marseille zijn overgebracht naar de de kathedraal Saint-Nazaire, wordt Autun een bedevaartsoord. Er komen zoveel pelgrims dat er zelfs een nieuwe kerk moet komen, dit wordtde Saint-Lazare.

Tijdens het bewind van Karel de Grote worden de reliken van de Saint Lazare, heilige Lazarus, herontdekt in de abdij van Saint Victor in Marseille
Aan het eind van de 10^e eeuw is ‘onder mysterieuze omstandigheden’ het lichaam van Saint Lazare naar Autun gebracht. Volgens archieven in Saône-et-Loire vertelt een manuscript uit de 13 e eeuw dat bisschop Gérard tussen 970 en 976 bij de overdracht betrokken was.

Het gaat hier om de vermeende reliken van Lazarus van Aix, niet om Lazarus van Bethanië waar de Bijbel over vertelt.
Lazarus van Aix is van 408 tot 411 voor zover te verifiëren is, de eerste bisschop van Aix-en-Provence. Hij is een discipel van Martinus van Tours, de bisschop van Tours. Er is destijds grote verwarring geweest tussen Lazarus van Bethanië en Lazarus van Aix. Deze laatste is, in tegenstelling tot zijn naamgenoot, nooit heilig verklaard, maar wordt door deze verwarring in de katholieke kerk wel als heilige vereerd.

Zijn reliken worden deels bewaard in deabdij van Saint Victor in Marseille en deels in de kathedraal van Autun.

Het is in Autun dat de Corsicaanse Napoleon Bonaparte op 9-jarige leeftijd de Franse taal leerde.

Zijn vader, Charles Bonaparte, is fervent aanhanger vanFrans Corsicaen wil dat zijn kinderen een prestigieuze opleiding volgen in Frankrijk. Maar daarvoor moeten ze eerst Frans leren. De moedertaal van Napoleon is Corsicaans, een Italiaans dialect.

Wanneer hij een machtig man is geworden, komt hij nog eens naar Autun. Hier wordt hij, tot zijn grote ergenis, bijna onverschillig ontvangen. Woedend roept hijin het Hôtel Saint-Louisde gemeenteraad bijeen en ontslaat onmiddellijk de burgemeester van Autun die niet erg pro Napoleon is en hij de bevolking niet heeft gemobiliseerd om Napoleon een triomfantelijke aankomst te geven.

De bouw van de kathedraal Nazaire begint al in de eerste helft van de 6e eeuw, het was de oude kathedraal van Autun.
In de 12e eeuw krijgt Autun er een tweede kathedraal bij, de Saint Lazare. Dit leidt tot concurrentie tussen de twee kathedralen. Zo is er ook onenigheid over de te houden kerkdiensten, waar men uiteindelijk uitkomt door het besluitde ene kathedraal in de winter en de ander in de zomertegebruiken.

Onder deze kathedraal Saint-Nazaire is in de 16^e eeuw een onderaardse parochiekerk, de Saint-Jean-de-la-Grotte.Op 15 mei 1541 wordt deze kerk ontheiligd door twee mannen die de tabernakel openen en de hosties over de grond gooien. De verontwaardiging is groot, de mannen worden gearresteerd en terug naar Autun gebracht. Op de Champ Saint-Ladre worden ze levend verbrand.

In 1699stort een deel van het gewelf in en ruim een eeuw later wordt de kathedraal in 1783 gesloopt. Op de plaats van de Saint-Nazaire is nu alleen nog deSaint-Aubin-kapel op de binnenplaats.

Kathedraal Saint-Lazere is een schitterend bouwwerk uit de twaalfde eeuw. Hoewel er uiterlijk niet veel meer over van de oorspronkelijke Romaanse stijl. Alleen nog het beroemde timpaan dat het Laatste Oordeel verbeeldt.

In de 12e eeuw besluit bisschop Etienne de Bâgé een kerk te laten bouwen om de toestroom van pelgrims die komen bidden bij de reliken van de heilige Lazarus. De werkzaamheden beginnen in 1120 en in 1146 is de bouw, op het voorportaal na, gereed. Uitzonderlijk snel voor die tijd. Dan komen ook de reliken van Lazarus naar deze kerk. In 1195 wordt deze kerk verheven tot kathedraal.
De kerk is gebouwd in de stijl van de grote kathedraal van Vézelay en van de abdij van Cluny.

Saint-Lazare is een halteplaats op de pelgrimsroute van Vézelay naar Santiago de Compostela.

Een wonderlijke wending van de geschiedenis heeft dit timpaan behouden: de kerkheren van de achttiende eeuw kunnen deze Middeleeuwse kunst niiet waarderen, zij vinden dit timpaan zo lelijk dat zij het hebben laten dicht pleisteren. Dit heeft het timpaan behoed voor de vernietigingen van de Franse Revolutie en wordt in 1837 herontdekt.
In het centrum van het timpaan zie je de verrezen Christus op zijn troon. De mandorla die hem omgeeft, verbeeldt zijn glorie.

Op de vier ‘hoeken van de wereld’ kondigen engelen zijn wederkomst aan. Naast Christus zien we Maria, de apostelen en de heiligen.
In de hoge boogronding geven de tekenen van de dierenriem en de twaalf maanden het ritme van het dagelijks leven aan.

GislebertofGislebertusis een beeldhouwer in de 12e eeuw en hij zou dit timpaan vervaardigd hebben. De inscriptie Gislebertus Hoc Fecit (Gislebertus heeft dit gemaakt) is gegraveerd onder de mondorla. Dit zou wel uitzonderlijk zijn voor die tijd, want in de Middeleeuwen wordt de naam van de kunstenaarniet vaakgenoemd.

Het kan ook zijn dat deze inscriptie verwijst naar de naam van de persoon die het beeld besteld heeft of betrokken was bij de bouw van de kathedraal. Hier wordt wel gedacht aan de naam van Gilbert de Chalon, graaf van Chalon en Autun.

Let binnen in de kathedraal onder meer op degebeeldhouwde kapitelenboven aan de pilaren. In de kerk vind je borden in verschillende talen die je mee kunt nemen tijdens je bezoek aan de kerk. Ze leiden je langs bijna alle kapitelen en geven uitleg over de voorstelling.

Vanuit een torenkamer zijn een aantal kapitelen van dichtbij te zien. Helaas is de torenkamer niet altijd toegankelijk.

De kerkheren willen moderniseren, er is geen waardering meer voor de Middeleeuwse kunst. Het timpaan ‘het Laatste Oordeel kan helemaal de toets niet weerstaan en moet worden dicht gepleisterd. Ook het zijportaal met zijn timpaan worden gesloopt. Het puin gebruikt men voor de bouw van naburige huizen. In de kerk worden het koor en het 12e eeuws mozaïek vernield en het ‘graf van Lazuarus’ ontmanteld.

Ook het beeldhouwwerk ‘La tentation d’Eve’ moet eraan geloven en komt ergens in de muur van een huis in de omgeving terecht.

In de 19e eeuw restaureert de bekende architect uit Parijs Viollet-le-Duc de Saint-Lazare. Deze architect restaureerde ook de stad Carcassonne en de basiliek Sainte-Madeleine in Vézelay.
Viloet-le-Duc is bekend geworden door zijn restauraties van middeleeuwse kerken, vooral die tijdens de beeldenstormen deFranse Revolutie vernietigd of beschadigd waren.

Zijn leerling architect Berthier is onder andere bekend van de égliseSaint-Pierre in Mâconen de Sacré-Coeur in Charolles.

Dit huis behoort oorspronkelijk aan chancelier (kanselier) Nicolas Rodin. Het museum dat er nu in huist, kreeg zijn naam en is het waard bezocht te worden. Er zijn zo’n twintag kamers in dit historische monument waarin veel te zien is.
Zoals een uitzonderlijk collectie voorwerpen die de geschiedenis van Autun en Bibracte weergeven. Je loopt hier bijna door de Romeinse geschiedenis.

Een van de topstukken is een groot rond mozaïek van Bellerophon, een figuur uit de Griekse mythologie.
Het mooiste wat je hier kunt zien, is waarschijnlijk het timpaan van Gislebertus ‘La tentation d’Eve’’. De kanunnik Grivot heeft het gevonden in de muur van een huis in Autun. Het was hier terecht gekomen na de ingrijpende hervormingen door de kerkheren. Dit beeld is mogelijk ook gemaakt door Gislebert.Trouwens, nog altijd worden bij werkzaamheden en in kelders van huizen geregeld bijzondere voorwerpen uit de Romeinse tijd gevonden.

Verder bezit het museum een imposante collectie schilderijen.Ook zie je een collectie schilderijen en beeldhouwwerken van kunstenaars uit de streek van Autun.
https://www.museerolin.fr

Deze overdekte passage verbindt de Rue aux Cordiers met de Rue Général André Demetz.
De stad Autun geeft in het midden van de 19e eeuw opdracht tot deze overdekte doorgang ter vervanging van de oude openluchtmarkthal uit 1737.

In 1848 maakt de architect Palluet plannen voor de doorgang met behoud van de gevel van de oude hal met uitzicht op de esplanade Champs de Mars. De doorgang heeft een neo-renaissance stijl. Het prachtige glazen dak is gelukkig nog steeds behouden.

De Passage Balthus ligt vlakbij het Hôtel de Ville, geef jezelf de ervaring om hier door heen te lopen.

Het Lycee militaire is een prachtig bouwwerk te herkennen aan het mozaïekdak van geëmailleerde dakpannen, zoals je ook ziet op het Hôtel-Dieu in Beaune. Op het terrein van het Lychee is een museum ondergebracht met vooral oude uniformen, vlaggen en relikwieën uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Het museum is gratis te bezoeken.

In het Musée des anciens enfants de troupe wordt een beeld gegeven van kinderen in het Franse leger.
Weeskinderen worden in de 19e eeuwopgenomendoor het leger en krijgen een opleiding en een ‘thuis’. De jongens worden vaak ingezet als trommelaar en de meisjes als verpleegster van een veldhospitaal. In 1884 is dit systeem vervangen door een onderwijssysteem: voorbereidend militair onderwijs.

Vanaf 1974 worden deze militaire scholen vervangen door de ‘collèges militaires’, onderwijs voor kinderen van 11 tot 15 jaar.

Buiten de stad Autun ligt in de buurt van de oude necropolis ‘Champ des Urnes’ (de begraafplaatsen van alle Romeinse steden lagen altijd buiten de stadsmuren) de pyramide de Couhard, voorheen depierre de Couhard genoemd. De naam komt van het gehucht Couhard, in de buurt waarvan het monument zich bevindt.

Vanaf deze plek heb je een fantastisch zicht over de stad Autun. Op de achtergrond zie je de Mont Beuvray, waar Bibracte lag en de plek waarFrançois Mitterrandzo van hield.Lees hier het verhaal van Mitterrand en Mont Beuvray.

De pyramide de Couhard bestaat uit de overblijfselen van een vierkante basispiramide die 10,50mbreed en 22,65mhoog was. Het monument bevat volgens de laatste onderzoeken geen binnenkamer. Volgens oude kaarten is de piramide ooit bedekt geweest met wit marmer.

Er zijn veel vragen en evenveel vermoedens rond de piramide de Couhard. Waarschijnlijk stamt hij uit de 1e eeuw na Christus.
Het zou de begraafplaats kunnen zijn van een vergobret, de hoogste magistraat in een Gallische stad. Anderen vermoeden dat hier de Aedui-druïde Diviciacos, vriend van Cicero en Caesar, begraven kan liggen. Deze theorie wordt in de 17e eeuw bevestigd door de vondst van een gouden medaille met de inscriptie ‘Gloria Ædorum druidumque’.
Diviciacos is lid van het Aedui volk (een van de machtigste Keltische volken van Gallië) en de enige Gallische Druïde van wie de naam historisch bewezen is.Julius Ceasar schrijft in deCommentaren op de Gallische Oorlogenover de kwaliteiten vanDiviciacosals diplomaat.
Diviciacosheeft Ceasar om hulp gevraagd tegen de opkomende Helvetiërs.

Een heel ander vermoeden is dat deze intrigerende piramide een alchemische oven is geweest. Zou hier goud vervaardigd zijn?

Er zijn altijd veel speculaties en theorieën geweest over de Pyramide de Couhard. Men wilde dit mysterie doorgronden en heeft daarom ook door de eeuwen heen opgravingen gedaan.
Al in 1640 worden opgravingen gedaan op gezag van de abt van Castilië. Hij hoopt een binnenkamer aan te treffen. Er wordt tot zijn teleurstelling niets gevonden.

Tweehonderd jaar later worden opnieuw onderzoeken uitgevoerd, ditmaal gericht op de fundamenten van de piramide. Opnieuw levert dit niets op.

De pyramde ligt buiten de stad, als je wilt lopen, bereid je dan voor op een flinke wandeling.

Bourgogne Magazine 1996
Bourgogne Romane; Raymond Dussel
paneelborden uit de kathedraal Saint Lazare
Katholieke Encyclopedie
https://www.museerolin.fr/
www.bourgogne-tourisme.com